Moliyaviy hisobot bu bir korxona, tashkilot yoki jismoniy shaxsning ma’lum bir davrdagi faoliyatini aks ettiruvchi hujjatlar to’plami. Moliyaviy hisobotlar investorlar, kreditorlar va boshqa manfaatdor tomonlar uchun qarorlarni qabul qilishda foydali ma’lumotlar manbai bo’lib xizmat qiladi. O’zbekistonda Buxgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun Buxgalteriya hisobi milliy standartlari asosida tuzilishi kerakligini belgilaydi.
Moliyaviy hisobotning ahamiyati:
- Kompaniyaning moliyaviy ahvolini baholash: Moliyaviy hisobotlar kompaniyaning aktivlari, majburiyatlari va kapitali to’g’risidagi ma’lumotlarni taqdim etadi, bu esa foydalanuvchilarga uning moliyaviy sog’lig’ini baholash imkonini beradi.
- Faoliyat natijalarini tushunish: Moliyaviy hisobotlar daromadlar, xarajatlar va foyda yoki zarar haqida ma’lumot beradi, bu moliyaviy natijalarning manbaini tushunishga yordam beradi.
- Pul oqimini tahlil qilish: Moliyaviy hisobotlar kompaniyaning operatsion, investitsion va moliyaviy faoliyatidan qanday pul mablag’lari kelib tushganini va qanday ishlatilganligini ko’rsatadi.
- Raqobatdosh tahlil: Bir kompaniyaning moliyaviy hisobotlarini boshqa kompaniyalar bilan taqqoslab, raqobatdosh pozitsiyani baholash mumkin.
Moliyaviy hisobot turlari:
Quyidagi hujjatlar moliyaviy hisobotga kiradi:
- Balans (Aktiv va passivlar hisoboti): Kompaniyaning aktivlari (resurslari), majburiyatlari (qarzlari) va kapitalini (egalik manfaatini) ma’lum bir sanada aks ettiradi.
- Daromadlar to’g’risidagi hisobot: Muayyan davr uchun daromadlar, xarajatlar, foyda yoki zararni aks ettiradi.
- Pul oqimlari to’g’risidagi hisobot: Kompaniyaning operatsion, investitsion va moliyaviy faoliyatidan pul oqimlarini ko’rsatadi.
- O’z kapitalidagi o’zgarishlar to’g’risidagi hisobot: Muayyan davrda egalik huquqidagi o’zgarishlar va kompaniya egalarining investitsiyalari yoki dividendlar shaklidagi olib qo’yilgan mablag’larni aks ettiradi.
- Izohlar: Izohlar moliyaviy hisobot to’g’risidagi hisobotlardagi raqamlarni batafsil tushuntirib beradi, ular qabul qilingan buxgalteriya hisobi tamoyillari yoki kompaniya uchun xos bo’lgan amaliyotlar haqida ma’lumotlarni o’z ichiga olishi mumkin.
O’zbekistonda moliyaviy hisobotni kim tayyorlaydi?
O’zbekistonda Buxgalteriya hisobi to’g’risidagi qonunga ko’ra korxonalar muntazam ravishda moliyaviy hisobotlarni tayyorlashi va davlat organlariga taqdim etishi shart. Buxgalterlar moliyaviy hisobotlarni tayyorlash uchun javobgardirlar. Ba’zi kompaniyalar o’zlarining ichki buxgalteriya bo’limiga ega, boshqa kompaniyalar esa tashqi buxgalteriya firmalaridan foydalanadi.