Zararsizlik nuqtasi (break-even point) biznesning foyda ham, zarar ham keltirmaydigan daromad darajasidir. Boshqacha qilib aytganda, bu daromad va xarajatlar teng bo’lgan nuqta. Zararsizlik nuqtasini aniqlash kompaniyalarga quyidagilarni tushunishga yordam beradi:
- Foyda olish uchun zarur bo’lgan sotuv hajmi: Kompaniya qancha mahsulot sotishi kerakligini bilish uchun.
- Narxlarni belgilash strategiyasi: Zararsizlik nuqtasidan foydalanib, kompaniya daromadli bo’lish uchun qancha sotish kerakligini bilib, mahsulotlariga tegishli narxlarni belgilashi mumkin.
- Xarajatlar strukturasi: Zararsizlik nuqtasi kompaniyani xarajatlarning foydaga ta’sirini tahlil qilishga olib keladi.
- Operatsion xatarlarni baholash: Zararsizlik nuqtasiga yaqin sotuv ko’rsatkichlari operatsion xatarlar, masalan, xarajatlarning oshishi yoki bozor talabining kamayishini ko’rsatishi mumkin.
Zararsizlik nuqtasini hisoblash
Zararsizlik nuqtasi quyidagi formulalar yordamida hisoblanadi:
Birliklarda zararsizlik nuqtasi:
Zararsizlik nuqtasi (birliklarda) = Doimiy xarajatlar / (Birlik narxi - Birlik o'zgaruvchan xarajatlari)
Daromaddagi zararsizlik nuqtasi:
Zararsizlik nuqtasi (daromadda) = Doimiy xarajatlar / Faktoring darajasi
- Faktoring darajasi = (Birlik narxi – Birlik o’zgaruvchan xarajatlari) / Birlik narxi
Misol:
Tarkibimiz, bir dona keksni ishlab chiqarish uchun quyidagi xarajatlar mavjud:
- Xom ashyo qiymati (o’zgaruvchan xarajatlar) = $0,50
- Bir dona keks sotish narxi = $1,00
- Oylik doimiy xarajatlar (ijara, ish haqi va boshqalar) = $500
Zararsizlik nuqtasi birliklarda:
= $500 / ($1.00 – $0.50) = 1000 dona keks
Bu shuni anglatadiki, kompaniya oyiga 1000 dona keks sotganda, u zarar ham keltirmaydi, foyda ham olmaydi. 1000 donadan ko’proq sotish foyda olishga olib keladi.
Esda tuting:
- Zararsizlik nuqtasi hisob-kitoblari soddalashtirilgan farazlarga asoslanadi. Haqiqiy biznes sharoitlari ancha murakkab bo’lishi mumkin.
- Doimiy xarajatlarning o’zgarishi zararsizlik nuqtasiga ham ta’sir qiladi.
- Bir nechta mahsulot sotadigan kompaniyalar birgalikda zararsizlik nuqtasini hisoblashlari kerak bo’ladi.
Qo’shimcha foydalanish holatlari:
- Mahsulot narxini belgilash: Zararsizlik nuqtasiga maqsadli foyda marjasini qo’shib, mahsulot uchun tegishli narxni belgilashingiz mumkin.
- Xavfni baholash: Zararsizlik nuqtasi sizning hozirgi sotuvlaringizga nisbatan qayerda ekanligingizni ko’rish yaxshi usul bo’lib, siz potentsial xavflarni bashorat qilishingiz va biznesingizning moliyaviy sog’lig’ini yaxshilash uchun choralar ko’rishingiz mumkin.