Moliya sohasida “arzon pul” va “qimmat pul” iqtisodiyotdagi pul ta’minoti va foiz stavkalarini boshqarish bilan bog’liq.
Arzon pul
- Ta’rif: Arzon pul odatda markaziy banklar tomonidan iqtisodiy faollikni rag’batlantirish maqsadida qo’llaniladigan siyosatni anglatadi.
- Xususiyatlari:
- Past foiz stavkalari: Markaziy banklar foiz stavkalarini pasaytiradi va banklarga kredit berishni arzonlashtiradi.
- Miqdoriy yumshatish: Markaziy banklar aktivlarni sotib olishlari orqali moliyaviy bozorlarga pul qo’shadi, bu kredit olishni osonlashtiradigan likvidlikni oshiradi.
- Maqsadlari:
- Iqtisodiy o’sishni rag’batlantirish
- Ishsizlikni kamaytirish
- Investitsiyalarni rag’batlantirish
Qimmat pul
- Ta’rif: Qimmat pul – bu markaziy banklar tomonidan inflyatsiyani nazorat qilish va iqtisodiy haddan tashqari qizishining oldini olish maqsadida qo’llaniladigan siyosat.
- Xususiyatlari:
- Oliy foiz stavkalari: Markaziy banklar kredit berishni qimmatlashtiradigan holda foiz stavkalarini ko’taradi.
- Pul ta’minotini cheklash: Markaziy banklar moliyaviy tizimdan chiqarib, likvidlikni kamaytirishi mumkin.
- Maqsadlari:
- Inflyatsiyani nazorat qilish
- Iqtisodiy o’sishni barqaror qilish
- Valyuta qiymatini himoya qilish
Arzon va qimmat pulning ta’siri
- Arzon pul:
- Iqtisodiy faollikning o’sishi (past foiz stavkalari tufayli)
- Aktsiyalar va boshqa aktivlar narxining o’sishi (arzonga qarz olish mumkinligi sababli).
- Inflyatsiyaning mumkin bo’lgan o’sishi
- Qimmat pul:
- Iqtisodiy faollikning pasayishi (yuqori foiz stavkalari tufayli)
- Aktivlar narxining pasayishi
- Inflyatsiyani boshqarish
Muhim eslatmalar
- Arzon va qimmat pul markaziy banklarning pul-kredit siyosatining asosiy vositalari hisoblanadi.
- Ushbu siyosatlarning maqsadi vaqt o’tishi bilan barqaror iqtisodiy o’sish va barqaror inflyatsiyani qo’llab-quvvatlashdir.
- Arzon va qimmat pulning iqtisodiyotga ta’siri murakkab bo’lishi mumkin va ko’plab omillarga bog’liq.